Kennis over oorzaken gezondheidseffecten

Volgens de Gezondheidsraad geven diverse wetenschappelijk onderzoeken “meer of minder sterke aanwijzingen”, dat veehouderijen invloed hebben op de gezondheid van omwonenden. De lokale uitstoot van fijnstof en mogelijk ook endotoxinen lijkt van belang bij gevonden negatieve gezondheidseffecten. Op een groter schaalniveau speelt ook de uitstoot van ammoniak een rol. In de lucht vormt zich namelijk secundair fijnstof uit ammoniak.

Wat is de bijdrage van verschillende bronnen (soorten vee en emissies) aan de verschillende gezondheidseffecten? Die vraag is met de huidige kennis nog moeilijk te beantwoorden. De Gezondheidsraad geeft in zijn advies in 2018 aan, dat er nog onvoldoende duidelijk over het oorzakelijke karakter van de gevonden verbanden.

Blootstelling verminderen

Op basis van de onderzoeksresultaten bevelen de VGO-onderzoekers aan, om blootstelling van omwonenden aan diverse componenten vanuit veehouderijen te verminderen. Dat kan door een verlaging van de uitstoot van fijnstof, endotoxinen en micro-organismen (primaire emissies). Of door vermindering van secundaire vorming van fijnstof (via de uitstoot van ammoniak). Voor geitenhouderijen is nog onduidelijk welke bron verantwoordelijk is voor het verhoogde aantal longontstekingen onder omwonenden.

Advies Gezondheidsraad

De Gezondheidsraad schrijft in bovengenoemd advies over zinvolle maatregelen: “Verdere reductie van de uitstoot van fijnstof, met alles wat zich daarin aan levend en dood organisch materiaal kan bevinden, en van ammoniak is van belang. Welke reductieniveaus hierbij moeten worden nagestreefd is een politieke afweging.”

De Gezondheidsraad geeft aan, dat het waarschijnlijk is dat blootstelling aan fijnstof nadelige effecten op de luchtwegen veroorzaakt. Wanneer in de buurt van veehouderijen de concentraties fijnstof hoger zijn dan in plattelandsgebieden zonder veehouderijbedrijven, zijn dus meer effecten op de luchtwegen te verwachten. De Gezondheidsraad maakt daarbij wel een kanttekening: “Onduidelijk is in hoeverre andere componenten afkomstig van veehouderijen van invloed kunnen zijn, zoals endotoxinen, micro-organismen en ammoniak.”

Kennis per stof

De onderliggende pagina's beschrijven op hoofdlijnen voor fijnstof, ammoniak (via secundair fijnstof), endotoxinen en micro-organismen: wat is de kennis over de relatie met gezondheid in de omgeving van veehouderijen? Zulke informatie kan relevant zijn bij de duiding en toepassing van onderzoeksresultaten in de lokale praktijk.

Overigens lijkt endotoxine een specifieke merker van de microbiële emissies vanuit de veehouderij, voorspellend voor gezondheidseffecten. Dat schrijven wetenschappers in het rapport 'Risicomodellering veehouderij en gezondheid (RVG): modellering van regionale endotoxineconcentraties en relaties met gezondheidseffecten' (2019).