Blootstelling

In artikel 22 van de Rbl 2007 staat het volgende. Het bevoegd gezag toetst de luchtkwaliteit alleen op plaatsen waar de blootstellingsduur voldoende lang is. Letterlijk staat er dat het bevoegd gezag alleen toetst op plaatsen waar “de bevolking kan worden blootgesteld gedurende een periode die in vergelijking met de middelingstijd van de betreffende luchtkwaliteitseis significant is”. De duur van de periode dat een persoon wordt blootgesteld is bepalend.

Het bevoegd gezag toets niet als de blootstellingsduur zich niet verhoudt tot de middelingstijd van de norm. Er is daarin geen onderscheid naar de gevoeligheid van groepen of de aard van het verblijf.

Significant ten opzichte van de middelingstijd van de grenswaarde

Het bevoegd gezag moet dus bepalen of de middelingstijd van de norm zich verhoudt tot de verblijfstijd. De verblijstijd vergelijkt men met een jaar, dag of uur. Dit is afhankelijk van het soort grenswaarde.

Voor fijnstof gelden twee normen: een jaargemiddelde norm en een daggemiddelde norm. Bij de fijnstof toetsing voor veehouderijen blijkt in de praktijk dat de luchtkwaliteit eerst de dagnorm overschrijdt. De luchtkwaliteit overschrijdt soms ook de jaarnorm, maar nooit los van de dagnorm. De dagnorm is daarmee het meest bepalend. Voor fijnstof geldt dan ook een middelingstijd van een dag. De verblijfstijd moet in verhouding staan tot een dag.

In de toelichting op de Rbl 2007 staat over de verblijfsduur het volgende. Het bevoegd gezag moet uitgaan van de verblijfsduur die in het algemeen verbonden is aan bepaalde functies. Dus een verblijfsduur die gemiddeld bij een functie te verwachten is. het bevoegd gezag maakt geen aparte afweging per geval. De relevantie hiervan blijkt uit het volgende voorbeeld van een speeltuin:

Over het algemeen is het verblijf van de spelende kinderen ten opzichte van 24 uur lang genoeg om in enige verhouding te staan. Er zijn natuurlijk uitzonderingen. Soms is de openingstijd van een speeltuin zo kort dat de verblijfstijd alsnog niet in verhouding staat tot de middelingstijd. Dit kan alleen veranderen zonder vergunnings- of bestemmingsplanprocedure. De eigenaar kan de openingstijden eenvoudig verruimen zodanig dat de verblijfstijd wèl significant is. Dit kan doorgaans zonder dat de overheid een besluit neemt. Er kan altijd een overschrijdingssituatie ontstaan. Om dit te voorkomen moet men altijd uitgaan van een normale bij een speeltuin te verwachten verblijfsduur.

Het bevoegd gezag heeft in de meeste gevallen de ruimte om een eigen afweging te maken. Uiteraard geldt altijd dat het bevoegd gezag het besluit goed moet onderbouwen.

Significant ten opzichte van de middelingstijd van een etmaal

De concentratie fijnstof overschrijdt dus eerst de etmaalgemiddelde grenswaarde en daarna pas de jaargemiddelde grenswaarde. De etmaalgemiddelde grenswaarde toetst men op plaatsen waar de verblijftijd in verhouding staat tot een etmaal. Dit staat ter beoordeling van het bevoegd gezag.

Wel heeft de wetgever er in de toelichting op de gewijzigde Rbl 2007 van december 2008 iets over vastgelegd. In deze toelichting staan een aantal voorbeelden van plekken waar de blootstelling in verhouding staat tot een etmaal. Dit kan het bevoegd gezag helpen om de afweging te maken. Daartoe behoren ook de plekken waar mensen het hele jaar door regelmatig verblijven. Of in ieder geval een groot deel van het jaar. Daarbij valt te denken aan:

• woningen, andere voor wonen bestemde gebouwen, woonboten;
• kinderopvang;
• basisscholen en scholen voor middelbaar en hoger onderwijs;
• verzorgings- en bejaardentehuizen;
• revalidatie-instellingen;
• Alle gebouwen niet zijnde (hoofdzakelijk) een werkplek, waar sprake is van een langdurig verblijf door personen. Denk bijvoorbeeld aan penitentiaire inrichtingen, asielzoekerscentra en dergelijke.

Op de volgende plekken staat de verblijftijd in verhouding tot de middelingstijd van een etmaal:

• tuinen bij woningen en andere voor wonen bestemde gebouwen.
• recreatiewoningen en campings;
• sport- en recreatieterreinen, buitenzwembaden, speelplaatsen, speelweiden en speeltuinen, parken, pretparken en dergelijke;
• havens voor recreatievaartuigen;
• badinrichtingen in oppervlaktewater als bedoeld in de Wet hygiëne en veiligheid badinrichtingen en zwemgelegenheden (Whvbz).

In de toelichting bij de Rbl 2007 staan ook voorbeelden genoemd van plekken waar de verblijftijd in verhouding staat tot een middelingstijd van een uur. De verblijftijd staat dan niet in verhouding tot een etmaal. Dat betekent dat het bevoegd gezag op deze plekken in beginsel niet voor fijnstof toetst. Het gaat om:

• stations en haltes voor openbaar vervoer;
• parkeerterreinen;
• rustplaatsen langs de snelweg en andere weggebonden activiteiten (tanken, pech onderweg);
• winkels en andere daarmee vergelijkbare commerciële activiteiten;
• de berm bij wegen;
• langs en op het water, buiten volgens de “Wet hygiëne en veiligheid badinrichtingen” aangewezen plaatsen;
• vaarwegen en (zee)havens.

Het bevoegd gezag moet in redelijkheid vast stellen wat een zinvolle plaats is om de luchtkwaliteit representatief te toetsen. Daarbij ook om te motiveren waarom ze op bepaalde plaatsen niet toetst.

Tuinen

In de toelichting bij de Regeling beoordeling staat dat de voortuin in het algemeen geen verblijfsfunctie heeft. Daarom toetst het bevoegd gezag langs wegen de luchtkwaliteit aan de voorgevel van een woning. In de achtertuin voldoet de luchtkwaliteit over het algemeen dan ook aan de normen. Dit vanwege de afschermde werking van de woning.

In het buitengebied kan de grootste bron van fijnstof (een veehouderij) ook aan de achterkant van het huis liggen. Sterker nog, emissiebronnen van agrarische inrichtingen liggen over het algemeen niet aan de wegkant. De stallen liggen juist zo ver mogelijk van de weg vandaan. De grens van de tuin is daarbij vaak niet duidelijk. Bijvoorbeeld omdat deze overloopt in een erf van een inrichting, een boomgaard of een weiland.

Bovendien staat niet onomstotelijk vast welk deel van de achtertuin een daadwerkelijke verblijfsfunctie heeft. Het advies is om in het buitengebied altijd op de gevel van de woning te toetsen. Daarbij dan een punt te kiezen waar de luchtverontreiniging naar verwachting het grootst is. Dit punt is dan ook representatief voor de luchtkwaliteit in de tuin zelf. De woning staat bij vrijstaande woningen meestal centraal binnen de tuin. Het verblijf zal zich gemiddeld ook vlakbij de (gevel van de) woning afspelen.