Overzicht gebruiksfuncties van water

Water is een belangrijke bron van welvaart en welzijn. Voor een duurzame economie is voldoende water van een goede kwaliteit van essentieel belang. Nederland dankt zijn economische positie onder meer aan de strategische ligging aan zee en grote bevaarbare rivieren. Voor watergebruikers zoals de landbouw, visserij, recreatie, scheepvaart, delen van de industrie en drinkwatervoorziening is water een bestaansvoorwaarde. Ook voor veel andere economische activiteiten is water belangrijk. Naast economische waarde heeft water ook een landschappelijke betekenis en een natuurfunctie. In de waterplannen worden de funties vastgelegd.

Functies

Als een functie is vastgelegd leidt dat tot verplichtingen voor de beheerder. De beheerder moet zijn beheer zo uitoefenen dat de functie daadwerkelijk benut of toegepast kan worden. Bij het beheer moet immers uitgegaan worden van de doelstellingen van de Waterwet. Eén van die doelstellingen is (artikel 2.1 Waterwet) dat het beheer gericht is op 'vervulling van maatschappelijke functies door watersystemen'.

Voor de rijkswateren en regionale wateren gaat het om de volgende functies:

  • Natura 2000-gebieden
  • Drinkwaterbeschermingszones (bescherming rond de innamepunten)
  • Zwemwaterlocaties
  • Overige recreatieve activiteiten
  • Viswateren (alle wateren zijn aangewezen als water voor karperachtigen)
  • Schelpdierwateren (wateren voor schelpdieren in de Waddenzee, Delta en Voordelta)
  • Scheepvaart

Voor de functie zwemwater worden in de waterplannen locaties in het watersysteem officieel als zwemwater aangewezen. Alleen op die locaties, en dat zijn er ruim 700, is sprake van zwemwaterbeheer. Zwemwaterbeheer is een gedeelde taak van provincies, waterschappen en Rijkswaterstaat. Samen zorgen zij in overleg met verschillende belangenorganisaties en exploitanten van zwemplassen voor schoon en toegankelijk zwemwater.

Voor de functie scheepvaart wordt in de waterplannen aan oppervlaktewateren de functie 'vaarweg ' toegekend. De vaarwegbeheerder dient het oppervlaktewater vervolgens op bepaalde afmetingen te houden zodat het oppervlaktewater bevaarbaar is voor de beoogde categorie schepen.

De functies voor rijkswateren zijn verder uitgewerkt in het Beheer- en Ontwikkelplan voor de Rijkswateren. Die van regionale wateren staan in de provinciale waterplannen.

Tegenstrijdige gebruiksfuncties

Deze gebruiksfuncties gaan niet altijd samen. De toenemende ruimtedruk, zowel boven- als ondergronds, leidt tot steeds meer wensen voor gebruik en inperking van het oppervlakte- en grondwater. Duurzame en klimaatbestendige watersystemen vragen juist om meer ruimte en dynamiek. Er zullen zich dan ook veranderingen voordoen in het waterbeheer, die beperkingen opleggen aan de wijze van gebruik. Zie bijvoorbeeld zoetwatervoorziening.
In het watertoetsproces worden de waterbelangen afgewogen ten opzichte van andere ruimtelijke claims.

Waterbeheerders en de provincie streven, in samenspraak met andere partijen, naar een combinatie van functies en multifunctioneel watergebruik.

Specifieke doelstellingen

De aanwijzing van deze functies leidt in bijna alle gevallen tot specifieke doelstellingen. Zo gelden er voor Natura 2000-gebieden, drinkwaterbeschermingszones, zwemwaterlocaties, viswateren en schelpdierwateren extra eisen op grond van de aanwijzing. Zie ook het thema 'waterkwaliteit'.