Kenniscentrum InfoMil

Hinder en gezondheidseffecten van houtkachels

Houtkachels en open haarden zijn een belangrijke bron van luchtverontreiniging en hinder. Bij een slechte verbranding komt veel fijnstof en andere schadelijke stoffen vrij. In de omgeving kan dat leiden tot gezondheidsklachten en geurhinder. Deze pagina geeft informatie over het verminderen van stofuitstoot, hinder en gezondheidseffecten.

Houtkachels bij bedrijven

Voor houtkachels bij bedrijven geldt het Activiteitenbesluit. Bestaande houtkachels (bij inrichtingen) moeten voldoen aan de eisen uit paragraaf 3.2.1 van het Activiteitenbesluit. Voor houtkachels (dus geen houtgestookte ketelinstallaties) zijn geen emissie-eisen opgelegd. Het bevoegd gezag kan zo nodig emissie-eisen als maatwerk bij het besluit opleggen voor houtkachels. Datzelfde geldt voor geurvoorschriften.

Maatregelen om stofemissie te reduceren

Voor het verminderen van de stofuitstoot is een stoffilter nodig. Ook het regelmatig vegen van de schoorsteen helpt bij het verminderen van overlast. In Duitsland is geregeld dat de 'schoorsteenveger' (ook bij particulieren) de handhaving uitvoert. In Nederland is een dergelijke regelgeving niet mogelijk.

In Duitsland wordt vooral ingezet op een elektrofilter. Hiermee is een lage stofuitstoot haalbaar. Nadeel van dergelijke filters is dat ze onderhoudsgevoelig zijn. Ook in Nederland vinden interessante ontwikkelingen plaats. Een bedrijf werkt onder meer aan de ontwikkeling van een in-situ filter van schuimkeramiek. Uit experimenten blijken de prestaties vergelijkbaar te zijn met een elektrofilter. De voordelen van een filter van schuimkeramiek zijn de lagere kostprijs en dat minder onderhoud nodig is.

Houtkachels bij particulieren: eisen aan nieuwe kachels

Voor nieuwe particuliere kachels gaat in Europa vanaf 2022 een productbeleid gelden (Eco-design richtlijn, bijlage II). Dat wil zeggen dat alleen toestellen op de markt komen die aan typekeureisen voldoen. Als een toestel aan de typekeureisen voldoet, mag de fabrikant een CE-markering aanbrengen. De typekeureisen hebben betrekking op het rendement, de veiligheidsaspecten en de uitstoot (emissies).

Nederland streeft ernaar om deze eisen eerder in te voeren dan 2022. Het is nog niet bekend vanaf wanneer de eisen in Nederland gaan gelden, omdat hierover nog gesprekken zijn met de Europese Commissie. De eerdere streefdatum van 1 januari 2020 is niet gehaald.

Voorkomen van overlast en gezondheidseffecten

Van alle binnenlandse bronnen van luchtverontreiniging zorgt particuliere houtstook naar schatting voor zo’n 9% van de gezondheidsschade. Dit blijkt uit berekeningen voor het Schone Lucht Akkoord. Bij deze berekeningen via de gezondheidsindicator is geen rekening gehouden met de vorming van ‘condensables’, anders zou het aandeel hoger zijn.

In het stookseizoen leidt het gebruik van houtkachels regelmatig tot geur- en gezondheidsklachten bij mensen in de omgeving. De manier van stoken speelt daarbij vaak een belangrijke rol. Wat kunnen overheden en particulieren doen om de overlast te beperken? Bij particulieren is houtstookoverlast aan te pakken via het Bouwbesluit (kachels) of de APV (open vuren, zoals vuurkorven). Hieronder staan interessante verwijzingen.

Jurisprudentie

Enkele uitspraken van de Raad van State

Uitspraak Gerechtshof 's-Hertogenbosch (burgerlijk recht)

Uitspraken van rechtbanken

  • SHE 18/596, 12 juli 2019 (Helmond, rechtbank gaat uitgebreid in op de beoordeling van rookoverlast, en noemt ook eerdere jurisprudentie)
  • AMS 18/48, 10 april 2019 (Amsterdam)
Delen

Voorlichtingsmaterialen beschikbaar

'Je ziet het niet, maar het is er wel'. Deze voorlichtingscampagne voor gemeenten richt zich op eigenaren van een open haard of kachel. Doel: stokers houden rekening met de gezondheidsimpact van houtrook voor zichzelf en hun omgeving. Gemeenten kunnen de diverse voorlichtingsmaterialen gebruiken voor bijvoorbeeld hun website, persberichten, social media, advertenties in huis-aan-huisbladen of andere media. In oktober 2020 is het materiaal geactualiseerd.

Beoordeling van houtrookoverlast

De Stichting Advisering Bestuursrechtspraak voor Milieu en Ruimtelijke Ordening (STAB) heeft het kennisdocument Gezondheids- en hindereffecten door houtkachels van particulieren opgesteld. Het is een bruikbaar hulpmiddel om hinder in de omgeving te kunnen beoordelen. De STAB onderzocht een objectiveerbare norm voor het beperken van houtrookoverlast en ontwikkelde een handhavingskader voor gemeenten.