Hinder en gezondheidseffecten van houtkachels

Houtkachels bij bedrijven

Voor houtkachels bij bedrijven geldt het Activiteitenbesluit. Bestaande houtkachels (bij inrichtingen) moeten voldoen aan de eisen uit paragraaf 3.2.1 van het Activiteitenbesluit. Voor houtkachels (dus geen houtgestookte ketelinstallaties) zijn geen emissie-eisen opgelegd. Het bevoegd gezag kan zo nodig emissie-eisen als maatwerk bij het besluit opleggen voor houtkachels. Datzelfde geldt voor geurvoorschriften.

Maatregelen om stofemissie te reduceren

Voor het verminderen van de stofuitstoot is een stoffilter nodig. Ook het regelmatig vegen van de schoorsteen helpt bij het verminderen van overlast. In Duitsland is geregeld dat de 'schoorsteenveger' (ook bij particulieren) de handhaving uitvoert. In Nederland is een dergelijke regelgeving niet mogelijk.

In Duitsland wordt vooral ingezet op een elektrofilter. Hiermee is een lage stofuitstoot haalbaar. Nadeel van dergelijke filters is dat ze onderhoudsgevoelig zijn. Ook in Nederland vinden interessante ontwikkelingen plaats. Een bedrijf werkt onder meer aan de ontwikkeling van een in-situ filter van schuimkeramiek. Uit experimenten blijken de prestaties vergelijkbaar te zijn met een elektrofilter. De voordelen van een filter van schuimkeramiek zijn de lagere kostprijs en dat minder onderhoud nodig is.

Houtkachels bij particulieren: eisen aan nieuwe kachels

Voor nieuwe particuliere kachels gaat in Europa vanaf 2022 een productbeleid gelden (Eco-design richtlijn, bijlage II). Dat wil zeggen dat alleen toestellen op de markt komen die aan typekeureisen voldoen. Als een toestel aan de typekeureisen voldoet, mag de fabrikant een CE-markering aanbrengen. De typekeureisen hebben betrekking op het rendement, de veiligheidsaspecten en de uitstoot (emissies).

Nederland streeft ernaar om deze eisen eerder in te voeren dan 2022. Het is nog niet bekend vanaf wanneer de eisen in Nederland gaan gelden, omdat hierover nog gesprekken zijn met de Europese Commissie. Het wordt in elk geval later dan 1 januari 2020 (de eerdere streefdatum).

Voorkomen van overlast en gezondheidseffecten

In het stookseizoen leidt het gebruik van houtkachels soms tot geur- en gezondheidsklachten bij mensen die daarvoor gevoelig zijn. De manier van stoken speelt daarbij vaak een belangrijke rol. Wat kunnen overheden en particulieren doen om de overlast te beperken? Bij particulieren is houtstookoverlast aan te pakken via het Bouwbesluit (kachels) of de APV (open vuren, zoals vuurkorven). Hieronder staan interessante verwijzingen.

• Voorlichtingscampagne over houtstook: 'Je ziet het niet, maar het is er wel' (oktober 2019). Gemeenten kunnen de diverse voorlichtingsmaterialen gebruiken voor bijvoorbeeld hun website, persberichten, advertenties in huis-aan-huisbladen of andere media. Zie ook het achtergrondartikel over deze campagne in InfoMil Perspectief.
• Aanmelden stookalert (RIVM) en vragen en antwoorden over het stookalert
• Kennisdocument Gezondheids- en hindereffecten door houtkachels van particulieren (STAB, 2019). Dit is een hulpmiddel om houtstookoverlast te beoordelen.
• Gevolgen van houtstook voor het binnenmilieu: een verkenning van de literatuur (RIVM, 2019)
• Kennisdocument Houtstook (september 2018), Rijksdienst voor Ondernemend Nederland
• Beantwoording Kamervragen over houtrook in woonwijken (mei 2018)
• Voorbeelden voorlichting houtrook door gemeenten (via VNG)
• Stookwijzer (2017): Weet wanneer het vuur beter uit kan blijven
• Platform Houtrook en Gezondheid (2016): dit platform brengt oplossingsrichtingen in beeld en bestaat uit onderzoekers, maatschappelijke organisaties, ondernemers en overheden
• Houtrook en gezondheid: vraag en antwoord (2016)
• Kamervragen en antwoorden over rookoverlast van houtkachels, haarden en vuurkorven (november 2015)
• Rapport Wereldgezondheidsorganisatie (WHO): Residential heating with wood and coal: health impacts and policy options in Europe and North America (2015).
• Presentatie GTL congres 2015: Effecten van houtstook, houtrookoverlast (pdf, 618 kB)
• Presentatie Schakeldag 2015: Houtstook door particulieren: wat kunnen gemeenten doen? (pdf, 106 kB)
• Artikel Houtrookoverlast in InfoMil Perspectief (december 2014)
• Tips bij overlast op de website van Milieucentraal
• Gezondheidseffecten van houtrook (pdf, 230 kB) (RIVM, 2011)
• ECN rapporten:
  - Emissies van houtstook door huishoudens (2012)
  - De bijdrage van houtverbranding aan PM10 en PM2.5 tijdens een winterperiode in Schoorl (2010)
• Habitat juridisch advies (2010): Wat te doen tegen overlast van houtstook door particulieren? Een overzicht van regelgeving en rechtspraak
• Handboek Sfeerverwarming (pdf, 5.5 MB) (Ministerie van VROM, 2000)
• Onderzoek van de GGD Groningen ea (2015) en de reactie van staatssecretaris Dijksma
• Ervaringen/onderzoek van de gemeente Groningen (2009-2011)

Jurisprudentie

Enkele uitspraken van de Raad van State

• 201709506/1/A1 (Hollands Kroon, 10 oktober 2018)
• 201706746/1/A1 (Ermelo, 5 september 2018)
• 201507377/1/A1 (Woonark Den Haag, 17 augustus 2016)
• 201408870/1/A1 en 201408871/1/A1 (Heerhugowaard, 7 oktober 2015)
• 201503360/1/A4 (Hellevoetsluis, 11 november 2015)
• 201306442/1/A1 (Grootegast, 12 november 2014)
• 201308188/1/A1 (Kampen, 12 november 2014
• 200305677/1 (Nuth, 6 mei 2004)

Uitspraak Gerechtshof 's-Hertogenbosch (burgerlijk recht)

• 200.202.597/01, 31 juli 2018 (Venlo, ontbinding huurovereenkomst vanwege houtrookoverlast, zie ook samenvatting)

Uitspraken van rechtbanken

• SHE 18/596, 12 juli 2019 (Helmond, rechtbank gaat uitgebreid in op de beoordeling van rookoverlast, en noemt ook eerdere jurisprudentie)
• AMS 18/48, 10 april 2019 (Amsterdam)