Experts kijken naar pilotprojecten stedelijke kavelruil

Begin 2017 heeft het stimuleringsprogramma stedelijke kavelruil van het ministerie van Infrastructuur en Milieu en het Kadaster, een klankbordgroep aangesteld om te reflecteren op tien pilotprojecten. Een groep vertegenwoordigers van publieke, private en/of wetenschappelijke partijen. De leden stellen hun expertise, die relevant is voor het succesvol toepassen van stedelijke kavelruil, beschikbaar.

“Stedelijke kavelruil is een middel voor gebiedsontwikkeling en geen doel op zich” vertelt Yves de Boer, voorzitter van de klankbordgroep stedelijke kavelruil en burgemeester van gemeente Werkendam. Daarvoor was hij gedeputeerde van Noord- Brabant en voorzitter van het Jaar van de Ruimte.

De klankbordgroep onderzoekt hoe stedelijke kavelruil kan bijdragen aan de gebiedsopgaven en onder welke condities. Hiervoor worden ook de tien pilotprojecten stedelijke kavelruil bezocht. Na de eerste vijf bezoeken is het nog te vroeg om conclusies te trekken, maar enkele contouren worden door de oogharen al wel zichtbaar. Alle pilotprojecten proberen met stedelijke kavelruil een gebiedsontwikkeling op gang te brengen

Faciliterende rol

De pilotprojecten zijn bijna allemaal gestart door overheden die daarbij zowel het private als het publieke belang op het netvlies hebben. Stedelijke kavelruil gaat er vanuit dat de betrokken partijen zelf investeren en de gemeente met name faciliteert. Minder risico voor de gemeente en meer zeggenschap voor de betrokkenen. Het lijkt erop dat het actief faciliteren voor gemeenten veel werk is. Naast kennis vraagt de faciliterende rol ook goede communicatieve, contactuele en sociale vaardigheden. Gemeenten worstelen met hun nieuwe rol waarin veel meer nodig is dan kennis en expertise alleen. De Boer: “We zien dat private partijen al wel op de bok zitten maar nog niet aan het stuur”.

Doorslaggevend

Prangende vragen, bij vrijwel ieder pilotproject, gaan over de financiën. Binnenstedelijk bouwen is kostbaar en het is al snel de vraag hoe het project kostendekkend kan worden. Als er ook publieke doelen gerealiseerd moeten worden dreigt een positieve businesscase voor gebiedsontwikkeling al snel uit het zicht te raken. Het doorrekenen van de businesscase is specialistisch werk en de wijze waarop dat gebeurt kan een project maken of breken. Zelfs de grotere gemeenten hebben deze kennis en expertise niet zelf in huis. Dit geldt in het bijzonder voor het kostenverhaal. Soms lijkt men bij voorbaat al uit te gaan van een negatieve businesscase terwijl dit nog niet vaststaat. Het aanbrengen van fasering en het werken met scenario’s kan de nodige lucht geven. Een positieve businesscase lijkt wel van doorslaggevend belang om het instrument van vrijwillige stedelijke kavelruil in te zetten.

Lange adem

Formeel sluiten de tien pilotprojecten hun pilotperiode na één jaar af. De kans dat alle projecten met een kavelruil afsluiten is niet groot. Belangrijkste oorzaak hiervan is dat een binnenstedelijke gebiedsontwikkeling vaak tien tot vijftien jaar kost. Sommige pilotprojecten staan nog aan het begin van dit proces. Gebiedsontwikkeling is een kwestie van een lange adem en kavelruil is daar slechts een onderdeel van. Daadwerkelijke geruilde vierkante meters komen wel in het zicht maar liggen nog aan de horizon. Stedelijke kavelruil is een middel dat in combinatie met andere methoden en instrumenten kan worden ingezet om tot gebiedsontwikkeling te komen.

Gebiedsdynamiek

Het is belangrijk om te constateren dat door het starten van een project met een kavelruil-intentie, de dialoog in een gebied op gang komt.

Conclusies

Voor conclusies over de toepassing van stedelijke kavelruil is het dus nog te vroeg. Eind dit jaar worden de eerste tien pilotprojecten afgesloten. Daarna volgen de eerste conclusies, rapportages en adviezen van de klankbordgroep en het stimuleringsprogramma stedelijke kavelruil. “We leren momenteel veel over de toepasbaarheid van stedelijke kavelruil door het in de praktijk uit te testen. Boeiend en soms ook best verrassend” besluit Yves de Boer zijn verhaal.