Op weg naar een sterkere VTH-uitvoering in het milieudomein

Saskia Raas-Soeterbroek, coördinator vergunningverlening, toezicht en handhaving (VTH)

Begin maart 2021 verscheen het rapport 'Om de Leefomgeving – Omgevingsdiensten als gangmaker voor het bestuur' van de Adviescommissie VTH onder leiding van Jozias van Aartsen. Het rapport formuleert in heldere taal dat het VTH-stelsel niet functioneert zoals bedoeld, waardoor de leefomgeving vermijdbare schade oploopt. Omgevingsdiensten kunnen hun werk niet goed doen doordat ze te weinig geld, kennis en onafhankelijkheid hebben. De commissie doet 10 aanbevelingen om de kwaliteit van de omgevingsdiensten steviger te borgen.

Vervolg op rapport Van Aartsen

Het rapport Van Aartsen noemt ook de lopende acties ter versterking van het VTH-stelsel: de 'Uitvoeringsagenda VTH' en het 'Actieplan aanpak milieucriminaliteit'. Saskia Raas-Soeterbroek, coördinator vergunningverlening, toezicht en handhaving (VTH): 'We weten nog niet wat er door het rapport Van Aartsen concreet gaat veranderen in de uitvoeringspraktijk. Daarvoor is het nog te vroeg. Het is aan de volgende bewindspersoon om de reactie op het rapport aan de Tweede Kamer te sturen. Om deze kabinetsreactie voor te bereiden, hebben we 3 aanvullende onderzoeken uitgezet. Het gaat om een stakeholdersanalyse, een kwantitatief onderzoek naar de data van de omgevingsdiensten en een juridisch onderzoek naar hoe de aanbevelingen van de commissie Van Aartsen uitgevoerd kunnen worden. Ondertussen lopen de Uitvoeringsagenda VTH en het Actieplan aanpak milieucriminaliteit door.'

Raas-Soeterbroek wijst op de Nieuwsbrief VTH die de directie Omgevingsveiligheid en Milieurisico’s vanaf deze zomer uitbrengt. 'Heeft u interesse in de acties die volgen op het rapport van de commissie Van Aartsen, maar ook in andere VTH-zaken? Dan kunt u zich nu al aanmelden voor deze nieuwsbrief bij louise.moerbeek@minienw.nl.

Louise Moerbeek-Petri, senior beleidsmedewerker en trekker van de Uitvoeringsagenda VTH

Louise Moerbeek-Petri, senior beleidsmedewerker en trekker van de Uitvoeringsagenda VTH coördineert alle projecten. In oktober 2020 zijn deze gestart. Een aantal daarvan wordt in 2021 afgerond. 'Ik hoor mensen denken: weer allemaal projecten die over elkaar heen buitelen. Maar er is een gemeenschappelijk uitgangspunt en een duidelijk commitment. En alle betrokken partijen overleggen regelmatig met elkaar, want er zijn veel raakvlakken. In de betrokken organisaties maken de projecten ook veel energie los. We betrekken ook mensen uit het werkveld. Voor het project Kennisinfrastructuur zoeken we overigens nog VTH'ers. Dus als u mee wilt denken, meldt u zich dan aan.' (Zie kader onderaan dit artikel.)

Moerbeek-Petri licht toe dat er onder meer gewerkt wordt aan professionalisering van beleids- en uitvoeringscyclus en aan het verbeteren van kwaliteitscriteria, kennisstructuur, opdrachtgeverschap en interbestuurlijk toezicht. Daarnaast is er een project voor het beleggen van nieuwe taken in verband met nieuwe maatschappelijke thema’s, zoals de energietransitie.

Karina Bax, senior beleidsadviseur en projectleider Actieplan aanpak milieucriminaliteit

Bestuurlijke aandacht

Een van de projecten gaat over bestuurlijke aandacht. Karina Bax, senior beleidsadviseur en projectleider Actieplan aanpak milieucriminaliteit: 'Het aanpakken van milieucriminaliteit is geen onderwerp waar bestuurders actief mee aan de slag gaan. Er zijn altijd wel 'urgentere' zaken, waar men beter mee kan scoren. Daar komt nog bij dat milieucriminaliteit vaak onzichtbaar is en je er niet gelijk last van hebt. Als ergens illegaal afval de verbrandingsoven in gaat, zien we niet wat er via die pijpen de lucht wordt ingeschoten.' Ook de economische factor mogen we volgens Bax niet vergeten. Wethouders kunnen in een spanningsveld terechtkomen als bedrijven in hun gemeente failliet dreigen te gaan als een dwangsom wordt opgelegd.

'Vergunningverleners, toezichthouders en handhavers moeten weten dat er doorgepakt wordt in de keten'

Bax: 'In de pers zie je vooral wat er misgaat: Tata Steel, Chemours en het gaat maar door. Maar er gaan ook dingen goed. Helaas hoor je daar niet zo veel over. Daarom beginnen we met het verzamelen van voorbeelden van hoe het ook kan. Deze casussen kunnen we dan laten zien aan bestuurders. Aan de andere kant zetten we in op het verkorten van de doorlooptijden van milieuzaken bij de rechtbanken. Het is een totaalplaatje. Vergunningverleners, toezichthouders en handhavers moeten weten dat er doorgepakt wordt in de keten. Dan weten ze ‘Ik doe mijn werk niet voor niks'. Het gaat om het creëren van besef en urgentie bij alle partijen. De toezichthouder moet al signaleren: Hé, die is stoffen aan het mengen. Hier klopt iets niet.'

Moerbeek-Petri haakt hierop in: 'Als er doorgepakt wordt, inspireert dat ook ondernemers om zorgvuldig te werken in de omgeving en omwonende worden alerter op zaken die niet kloppen. Een goede buur zijn, dat is precies de insteek van het programma 'Liever een goede buur!' Milieucriminaliteit loont niet en overtreders weten dat ze worden aangepakt. We hebben tenslotte allemaal baat bij een veilige en gezonde leefomgeving, en daar gaan deze projecten over. Dat we straks naast een fabrieksterrein dezelfde schone lucht kunnen inademen als op de heidevelden. Milieucriminaliteit moet overal dezelfde aandacht krijgen en worden aangepakt.'